Archivio Versioni: Sezione D

Raccolta di alcune versioni assegnate per la Sezione D (Secondo Anno di Latino)

Che cos’è il pomerio

"Pomerium" quid esset, augures populi Romani, qui libros de auspiciis scripserunt, istiusmodi sententia definierunt: "Pomerium est locus intra agrum effatum per totius urbis circuitum pone muros regionibus certis determinatus, qui facit finem urbani auspicii". Antiquissimum autem pomerium, quod a Romulo institutum est, Palati montis radicibus terminabatur.

Sed id pomerium pro incrementis reipublicae aliquotiens prolatum est et multos editosque collis circumplexum est.

Habeat autem ius proferendi pomerii, qui populum Romanum agro de hostibus capto auxerat. Propterea quaesitum est ac nunc etiam in quaestione est, quam ob causam ex septem urbis montibus, cum ceteri sex intra pomerium sint, Aventinus solum, quae pars non longinqua nec infrequens est, extra pomerium sit, neque id Servius Tullius rex neque Sulla, qui proferundi pomerii titulum quaesivit, neque postea divus Iulius, cum pomerium proferret, intra effatos urbis fines incluserint.

(Gellio)

La prima guerra civile e la guerra piratica

Apud Eutropium legimus anno sescentesimo sexagesimo secundo ab Urbe condita primum civile bellum Romae commotum esse eique bello initium dedisse Caius Marius, postquam sexiens consul factus esset.

Nam, cum Sulla ad bellum contra Mithridatem profecturus esset, qui Asiam et Achaiam occupaverat, Marius adfectavit ut sibi universi exercitus traderetur imperium.

Qua re Sulla commotus, ex Campania cum exercitu suo ad urbem venit, ut iniuras quas sibi illatas esse dicebat ulcisceretur. Ad urbem festinanter cum copiis suis contendit, ut in eam armatus ingrederetur priusquam adversarii de suo adventu sentirent. Ibi contra Marium et Sulpicium dimicavit: Sulpicium interfecit, Marium fugavit. Ita, ordinatis consulibus in futurum annum Cneio Octavio et Lucio Cornelio Cinna, ad Asiam profectus est. Dum haec geruntur, piratae omnia maria inter Asiam et Italiam infestabant, ita ut Romanis navigatio tuta non esset.

Quare id bellum Cneio Pompeio decretum est, quod intra paucos menses ab eo confectum est.

La conquista di Mile ad opera di Perseo, re di Macedonia

Mylae, proximum oppidum, ita munitum erat ut inexsuperabilis munimenti spes incolas ferociores faceret; cives non portas claudere regi satis habuerunt, sed probris quoque in ipsum Macedonasque procacibus iaculati sunt.

Quae res, cum infestiorem hostem ad oppugnandum fecisset, ipsos desperatione veniae accendit ad tuendos sese acrius. Itaque per triduum ingentibus utrimque animis et oppugnata est urbs et defensa. Multitudo Macedonum ad subeundum proelium haud difficulter suppetebat; oppidanos, diem noctemque tuentes moenia, non vulnera modo, sed etiam vigiliae et continens labor conficiebat.

Quarto die, cum et scalae undique ad muros erigerentur et porta vi maiore oppugnaretur, oppidani, relictis muris, ad portam tuendam concurrunt eruptionemque repentinam in hostes faciunt; quae cum irae magis inconsultae quam verae fiduciae virium esset, pauci et fessi, ab integris pulsi, terga dederunt.

(da Tito Livio)

La tecnica del combattimento coi carri

Genus hoc est ex essedis pugnae. Primo per omnes partes perequitant et tela coniciunt atque ipso terrore equorum et strepitu rotarum ordines plerumque perturbant, et cum se inter equitum turmas insinuaverunt, ex essedis desiliunt et pedibus proeliantur. Aurigae interim paulatim ex proelio excedunt atque ita currus conlocant ut, si illi a multitudine hostium premantur, expeditum ad suos receptum habeant. Ita mobilitatem equitum, stabilitatem peditum in proeliis praestant, ac tantum usu cotidiano et exercitatione efficiunt ut in declivi ac praecipiti loco incitatos equos sustinere et brevi moderari ac flectere et per temonem percurrere et in iugo insistere et se inde in currus citissime recipere consuerint.

(Cesare)

I contadini sono soldati migliori degli uomini di città

Aptior armis mihi videtur rustica plebs, quae sub divo et in labore nutritur, deliciarum ignara, parvo contenta. Nam rusticis ad omnium laborum tolerantiam membra durata sunt et eis gestare ferrum, fossas educere, onus humeris ferre consuetudo est. Interdum tamen necessitas exigit ut etiam urbani homines ad arma vocentur et militari disciplina instituantur. Hi, ubi nomen militiae dedere, primum laborare, decurrere, portare pondus, solem pulveremque ferre, nullis laboribus neque interdiu neque noctu parcere, tribunorum centurionumque imperatis celeriter obtemperare condiscant. Deinde usui armorum studeant et si bellum diutinum erit, in agrariis castris quam plurimum detineantur proculque a civitatis inlecebris arceantur, ut eo modo vigor accedat et corporibus et animis eorum. Somno tamen et quieti iustum temporis spatium dandum est, ne labor nimius corporibus damno vel dispiclina animis taedio sit.
(da Vegezio)

La spedizione di Serse contro i Greci
Xerxes et mari et terra bellum intulit. Huius classis mille et ducentarum navium longarum fuit, cum duobus milibus onerariarum; terrestres autem exercitus septingentorum milium peditum, equitum quadringentorum fuerunt. Huius de adventu cum fama in Graeciam esset perlata, Athenienses oraculum Delphicum consuluerunt. Pythia respondit: “moenibus ligneis vos munite!”.  Id responsum cum intellegeret nemo, Themistocles persuasit consilium esse Apollinis, ut in naves se suaque conferrent: hoc enim esse murum ligneum a deo significatum. Itaque navibus sua omnia partim Salamina, partim Troezena deportant.
Themistoclis consilium plerisque civitatibus displicebat et in terra dimicari magis placebat. Itaque missi sunt delecti cum Leonida, Lacedaemoniorum rege, qui Thermopylas occuparent barbarosque depellerent. Sed Lacedaemonii vim hostium non sustinuerunt eoque loco omnes interierunt. Interea classis communis Graeciae trecentarum navium, in qua ducentae erant Atheniensium, apud Artemisium cum classiariis regiis conflixit. Angustias Themistocles quaerebat, ne multitudine circuiretur. Pari proelio discesserunt; ita factum est ut ab Artemisio discederent et exadversum Athenas apud Salamina classem suam constituerent.
(da Cornelio Nepote)

I libri sibillini
In antiquis annalibus memoria haec de libris Sibillynis prodita est. Anus incognita ad Tarquinium Superbum regem adiit, novem libros ferens, quos esse dicebat divina oracula eosque velle venundare. Tarquinius pretium percontatus est: mulier nimium atque immensum poposcit. Rex, quasi anus aetate desiperet, derisit. Tum illa tres libros deurit et ecquid reliquos sex eodem pretio emere vellet, regem interrogavit. Sed Tarquinius multo magis risit dixitque anum procul dubio delirare. Mulier ibidem statim tres alios libros exussit atque id ipsum denuo placide rogat, ut tres reliquos eodem illo pretio emat. Tarquinius ore iam serio eam constantiam confidentiamque non insuper habendam esse intellegit: libros tres reliquos mercatur nihilo minore pretio quam quod erat petitum pro omnibus. Sed ea mulier, a Tarquinio digressa, postea nusquam visa est. Libri tres, in sacrarium conditi, Sibyllini appellati sunt: ad eos, quasi ad oraculum, quindecemviri adeunt, cum di immortales publice consulendi sunt. 
Aulo Gellio

I politici amici degli intellettuali
Vetus atque usitatus apud antiquos Romanos mos fuit ut principes civitatis eos viros colerent atque honorarent qui ingenio valerent. Inter omnes constat Livium Salinatorem consulem, cum Romae invenisset quendam servum Tarentinum, non illitteratum hominem nec bonarum disciplinarum rudem, non solum emisse et apud se habuisse, sed etiam suorum filiorum praeceptorem instituisse. Hic ille Andronicus fuit qui, ob ingenii meritum, libertatem adeptus est et cognominatus Livius Andronicus a nomine illius qui eum manumisit. Non multo post Marcus Porcius Cato amicitiam contraxit cum quodam homine Rudiis nato in parvo oppido eius partis Italiae quae Magna Graecia vocabatur. Hic iam a pueritia didicerat Graece, Latine, Osce loqui. Fuit hic Quintus Ennius, qui, emeritis in Sardinia stipendis, Romae vixit in domo Quinti Caecilii, clarissimi viri, et divinis paene carminibus omnia ea clarissima facinora celebravit, quae Romani, toto orbe terrarum, fortissime terra marique patraverant.
Giustino

Il sapiente porta con sé tutte le sue ricchezze
Sapiens nihil perdere potest, omnia in se reposuit, nihil fortunae credidit, bona sua in solido habet, contentus virtute, quae fortuitis non indiget, ideoque nec augeri nec minui potest. Nihil eripit fortuna nisi quod dedit; virtutem autem non dat, ideo nec detrahit. Megaram Demetrius ceperat, cui cognomen Poliorcetes fuit. Ab hoc Stilpon philosophus interrogatus num quid perdidisset: «Nihil – inquit – ;  omnia mea mecum sunt». Atqui et patrimonium eius in praedam cesserat et filias rapuerat hostis et patria in aliena dicione pervenerat et ipsum rex, circumfusus victoris exercitus armis, e superiore loco rogitabat. At ille victoriam illi excussit et se, urbe capta, non invictum tantum, sed indemnem esse testatus est. Habebat enim secum vera bona in quae non est manus iniectio. At quae dissipata et direpta ferebantur, non iudicabat sua, sed adventicia et nutum fortunae sequentia; ideo ut non propria dilexerat. Omnium (rerum) enim extrinsecus affluentium lubrica et incerta possessio est.
Seneca

Una Pessima Educazione Familiare
Utinam liberorum nostrorum mores non ipsi perderemus! I nfantiam statim deliciis solvimus. Mollis illa educatio, quam indulgentiam vocamus, nervos omnes mentis et corporis frangit. Quid non adultus concupiscet, qui in purpuris repit? Nondum prima verba exprimit, iam coccum intellegit, iam conchylium poscit. Ante palatum eorum quam os instituimus. In lecticis crescunt: si terram attigerunt, e manibus utrimque sustinentium pendent. Gaudemus, si quid licentius dixerint: verba ne Alexandrinis quidem permittenda deliciis risu et osculo excipimus. Nec mirum: nos docuimus, ex nobis audiunt, pudenda dictu spectantur. Fit ex his consuetudo, inde natura . Discunt haec miseri, antequam sciant vitia esse: inde soluti ac fluentes non accipiunt ex scholis mala ista, sed in scholas adferunt. 
Quinitliano

Precetti di Platone per chi è a capo dello Stato
Coloro che sono destinati ad essere a capo dello stato, si attengano a questi precetti di Platone: tutelino sempre l’interesse dei cittadini e, qualunque cosa facciano, si rivolgano ad essa trascurando i propri interessi; curino tutto il corpo dello Stato e, mentre ne curano una parte, non tralascino le altre. Infatti bisogna che la tutela e l’amministrazione dello stato siano gestite a vantaggio di coloro che ci sono stati affidati; coloro che invece si prendono cura di una parte dei cittadini e ne trascurano un’altra, portano nello Stato dei mali dannosissimi, la faziosità e la discordia: perciò si potrebbero trovare alcuni solleciti nei confronti degli interessi del popolo, altri nei confronti di quelli dell’aristocrazia e pochi nei confronti di quelli di tutti. Per questo presso gli Ateniesi sorsero personali contrasti ma anche rovinose guerre civili. Un cittadino serio e valente e degno del primato nello Stato eviti e […] e si dedichi anima a corpo allo Stato e non ricerchi ricchezze e potenza, ma tuteli in ogni sua parte in modo da prendersi cura di tutti e, anche se viene offeso gravemente, vada incontro alla morte piuttosto venir meno a quello che ho detto.

Demetrio Poliorcete è vinto dall'ingegnosità di un architetto
Rex Demetrius, qui propter animi pertinaciam Poliorcetes est appellatus, in bello comparando contra Rhodum, Epimachum Atheniensem architectum secum adduxit. Is autem comparavit machinam sumptibus immanibus laboreque summo. Postquam Rhodii viderunt hostem pertinaciter infestum, machinationem ad capiendam urbem comparatam, vastitatem civitatis expectandam esse, procubuerunt Diogneto Rhodio architecto auxilium rogantes. Is, cuius machinas illi antea spreverant, primo negavit se facturum. Posteaquam ingenuae virgines et ephebi cum sacerdotibus venerunt ad deprecandum, tunc est pollicitus auxilium. Extemplo ea regione, qua hostium machina accessura erat, murum pertudit et iussit omnes per eam fenestram copiam aquae et luti effundere ante murum. Cum ibi magna vis aquae et luti nocte profusa esset, postero die machina, antequam adpropinquaret ad murum, in humido voragine facta consedit nec progredi nec egredi postea potuit. Itaque Demetrius, cum vidisset sapientia Diogneti se deceptum esse, cum classe sua discessit.
(da Vitruvio)